Problematyczne sytuacje odliczania podatku VAT

Odliczenie podatku VAT naliczonego z reguły nie sprawia podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą zbyt wielu problemów, ale mowa tu o podstawowym zakresie sytuacyjnym odliczania podatku VAT a więc o najczęstszych, podstawowych przypadkach.

Problemy mogą jednak pojawić się nawet w tych prostszych okolicznościach. Warto, więc szczególnie w okresie tak wielu zmian w ustawie o VAT prześledzić przypadki, w których odliczenie podatku VAT może okazać się dość problematyczne.

Podstawowe zasady odliczania podatku VAT

Pomimo obowiązywania od 11.03.2004r. przepisów ustawy o VAT, ciągłe zmiany wielu zasad w niej zawartych sprawiają podatnikom problemy z aspektem odliczania podatku VAT w bardzo wielu przypadkach.

Jak powszechnie wiadomo podatek VAT naliczony stanowi podatek zawarty na fakturach zakupu. Przy czym nie zawsze podatnik prowadzący działalność gospodarczą ma prawo do jego odliczenia.

W tym momencie należałoby rozróżnić dwie podstawowe kwestie. Prawo do odliczenia podatku VAT oraz realizację tego prawa. Nie są to wbrew pozorom tożsame zagadnienia, pomimo, iż są ze sobą powiązane.

Prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego posiada podatnik, który jest czynnym podatnikiem VAT. Czynnym podatnikiem VAT może być osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spółki osobowe, spółki kapitałowe, pozostałe podmioty, ale i osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, która dobrowolnie zarejestrowała się, jako podatnik VAT z uwagi na transakcję, która ma się dokonać w przyszłości (np. sprzedaż nieruchomości).

Jednak nawet czynny podatnik VAT nie będzie miał prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego w wielu sytuacjach, o czym będzie mowa w dalszej części publikacji.

Dwoma podstawowymi zasadami odliczenia podatku VAT przez czynnego podatnika VAT są:

  1. Fizyczne dysponowanie fakturą zakupu,
  2. Przeznaczenie nabytych towarów lub usług na poczet prowadzonej działalności gospodarczej,

W odniesieniu do pierwszej przesłanki należałoby wyjaśnić, że czynny podatnik VAT będzie miał prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego z faktury zakupu, jeżeli będzie posiadał fizycznie fakturę nabycia. Co to w ogóle oznacza? Czynny podatnik VAT może otrzymać listownie taką fakturę, może otrzymają ją mailem, faxem. Może również otrzymać ją, jako skan lub zdjęcie z telefonu jednak tutaj trzeba zastrzec, że odliczenie podatku VAT naliczonego może nastąpić pod warunkiem, iż w późniejszym czasie podatnik otrzyma fizycznie daną fakturę.

Drugim podstawowym warunkiem odliczenia podatku VAT naliczonego z faktury zakupu to przeznaczenie zakupionych towarów lub usług na poczet prowadzonej działalności gospodarczej. Zatem czynny podatnik VAT będzie mógł odliczyć podatek VAT naliczony z faktury zakupu towarów lub usług:

  1. W całości, jeżeli wszystkie towary lub usługi będą przeznaczone na prowadzoną działalność gospodarczą,
  2. W części, jeżeli tylko ta część towarów lub usług będzie przeznaczona na prowadzoną działalność gospodarczą.

Poza kwestią prawa do odliczenia podatku VAT występują druga a mianowicie realizacja przez podatnika tegoż prawa a więc kiedy czynny podatnik VAT może zrealizować to prawo a więc dokonać odliczenia podatku VAT.

Generalna zasada mówi, iż czynny podatnik VAT nabywając towary lub usługi na poczet prowadzenia działalności gospodarczej może zrealizować swoje prawo:

  1. Jeżeli złoży deklarację VAT, w której wykaże kwotę podatku VAT z tytułu danej transakcji do odliczenia,
  2. Nie wcześniej aniżeli w miesiącu, w którym u sprzedawcy powstał obowiązek podatkowy,
  3. Nie później aniżeli w ciągu 2 następnych okresów rozliczeniowych licząc od miesiąca, w którym u sprzedawcy powstał obowiązek podatkowy,

Mogłoby się wydawać, że podstawowe zasady odliczania podatku VAT naliczonego nie są niczym skomplikowanym. To prawda. Jednak występuje wiele wyjątków i przypadków wątpliwych, które należałoby wziąć pod uwagę.

Za szybko odliczony podatek VAT

Nierzadko zdarzają się przypadki, w których podatnicy za wcześnie dokonują odliczenia podatku VAT naliczonego z otrzymanej faktury. Pamiętają przy tym, że nie mogą odliczyć podatku VAT naliczonego wcześniej aniżeli w okresie, w którym otrzymali daną fakturę. Jednak zapominają o tym, że nie mogą także dokonać odliczenia szybciej aniżeli moment powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy.

Przykładem może być tutaj sytuacja, w której podatnik otrzyma na początku lutego 2020r. fakturą za najem wystawioną w lutym 2020r. z datą sprzedaży styczeń 2020r. W tym wypadku, gdy jeszcze podatnik nie wysłał deklaracji VAT za styczeń 2020r. – uznał, iż korzystne dla niego będzie odliczenie podatku VAT z tej faktury jeszcze w rozliczeniu za styczeń 2020r.

Niestety obowiązek podatkowy w przypadku świadczenia usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze powstaje w dniu wystawienia faktury. Zatem w tej sytuacji podatnik nie może odliczyć podatku VAT naliczonego z otrzymanej faktury za najem wcześniej aniżeli w rozliczeniu miesiąca lutego 2020r.

Odliczenie podatku VAT przed rejestracją działalności

Wielu podatników zanim jeszcze zarejestruje działalność gospodarczą dokonuje już zakupów sprzętów, artykułów, towarów lub innych potrzebnych narzędzi do prowadzenia przyszłej działalności gospodarczej. Niekiedy zdarza się, iż podatnika zarejestrują działalność, nabędzie towary lub usługi na jej poczet a następnie w późniejszym czasie zarejestruje się do VAT. Nasuwa się wątpliwość czy podatnik będzie mógł odliczyć podatek VAT z tych faktur nabycia?

Przykładowo, jeżeli podatnik dokonał zakupów w lutym 2020r. a od 1 marca 2020r. zarejestrował działalność gospodarczą to będzie miał prawo do odliczenia podatku VAT od tych zakupów, jeżeli:

  1. Zakupione towary lub usługi są przeznaczone na otwieraną działalność gospodarczą,
  2. Złoży deklarację VAT, w której wykaże podatek VAT naliczony od danych zakupów,
  3. Najdalej w dniu, kiedy jest składana powyższa deklaracja VAT podatnik jest zarejestrowany, jako czynny podatnik VAT.

Wniosek z tego jest taki, iż aby w takiej sytuacji podatnik mógł odliczyć (zrealizować swoje prawo) podatek VAT naliczony z dokonanych zakupów, ma obowiązek przed zrealizowaniem prawa do odliczenia VAT zarejestrować się, jako czynny podatnik VAT. Zatem ważną kwestią w tym przypadku jest uwzględnienie tego, iż prawo do odliczenia podatku VAT podatnik będzie już miał w momencie, gdy zarejestruje działalność gospodarczą, będzie wystawiał faktury sprzedaży z doliczonym podatkiem VAT i będzie nabywał towary lub usługi na poczet działalności z doliczonym podatkiem VAT. Jednak realizacja tego prawa nastąpi dopiero w momencie rejestracji podatnika, jako czynnego VAT-owca.

Powyższe stanowisko potwierdza wyrok z dnia 05.01.2006r. o sygn. akt I SA/OI 445/05 wydany przez WSA w Olsztynie czy też liczne interpretacje indywidualne m.in. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, 10.04.2015 r. o sygn. IPPP2/4512-68/15-2/MT.

Odliczenie podatku VAT od usług cateringowych, gastronomicznych i noclegowych

Wielu przedsiębiorców jak i ich pracowników organizuje spotkania biznesowe i inne, gdzie zostają nabyte usługi gastronomiczne. W przypadku zakupu tego typu usług przez czynnego podatnika VAT zgodnie z art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT nie będzie on mógł dokonać odliczenia podatku VAT od faktur dokumentujących usługi noclegowe i gastronomiczne, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób.

Tutaj sprawa jest jasna. Zupełnie inaczej wygląda jednak sytuacja, w której czynni podatnicy VAT zakupują tzw. usługi cateringowe. W tych okolicznościach, jeżeli podatnik nabywa usługi cateringowe wyłącznie na cele prowadzonej działalności gospodarczej, wówczas ma możliwość pełnego odliczenia podatku VAT. Dlaczego bardzo ważne jest, aby podatnik odróżniał charakter zakupionej usługi gastronomicznej od cateringowej.

Potwierdza to stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach wyrażone w interpretacji indywidualnej z 04.06.2016r. o sygn. IBPP1/4512-243/16/AW a także stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej wyrażone w interpretacji indywidualnej z 07.02.2019r. o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.946.2018.1.ICz.

Odliczenie podatku VAT od faktury zakupu wystawionej przez wykreślony z rejestru podatników VAT

W myśl art. 88 ust. 4 ustawy o VAT nie można odliczyć podatku VAT naliczonego z faktur zakupu wystawionych przez podatników, którzy nie są zarejestrowani, jako podatnicy VAT czynni.

W tym przypadku istnieje spór pomiędzy podatnikami a urzędami skarbowymi. Nierzadko organy podatkowe nakazują wręcz podatnikom korektę odliczonego podatku VAT z faktur zakupu od podatnika, który na dzień odliczenia VAT nie był zarejestrowany, jako czynny podatnik VAT.

Z kolei wiele wyroków sądów, w tym wyrok TSUE w bliźniaczej sprawie jak powyżej C‑101/16 z dnia 19.10.2017. jednoznacznie wskazał, iż oczywiście organy podatkowe w krajach członkowskich powinny posiadać wytyczne, co do realizacji prawa do odliczenia podatku VAT. Natomiast prawo czynnego podatnika VAT do odliczenia podatku VAT naliczonego od faktury zakupu towarów lub usług nie może być ograniczane w tej sytuacji, jeżeli:

  1. Nabywca jest czynnym podatnikiem VAT,
  2. Zakupiony towar lub usługa na poczet działalności gospodarczej była przedmiotem rzeczywistej transakcji udokumentowanej fakturą,
  3. Nastąpiła zapłata za daną transakcję, co nabywca jest w stanie udokumentować.

Powyższe wskazuje, że transakcja miała faktycznie miejsce i nastąpiła za nią zapłata. W obliczu spełnienia powyższych przesłanek podatnik miał prawo do odliczenia podatku VAT od tego zakupu.

Odliczenie podatku VAT od faktury zaliczkowej

Jeżeli czynny podatnik VAT otrzyma fakturę zaliczkową to nie jest to jeszcze jednoznaczne z tym, iż może dokonać odliczenia podatku VAT z otrzymanej zaliczki.

Przesłanką odliczenia podatku VAT naliczonego z otrzymanej faktury zaliczkowej jest jej opłacenie. Zatem jeżeli w jednym miesiącu podatnik otrzyma fakturę zaliczkową a w drugim ją ureguluje, to podatek VAT naliczony z tej faktury będzie mógł odliczyć dopiero w drugim miesiącu a więc w miesiącu zapłaty.

Jeżeli natomiast podatnik otrzyma tzw. pustą fakturę zaliczkową a więc taką, za którą zapłata nigdy nie nastąpiła i nie nastąpi, wówczas nie ma żadnej możliwości odliczenia podatku VAT naliczonego wynikającego z danej faktury zaliczkowej.

Uwaga na odliczenie podatku VAT od wątpliwych transakcji

Ustawodawca wskazuje bardzo wyraźnie w art. 88 ust. 3a ustawy o VAT, iż podatnik nie ma prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od faktur zakupu:

  1. Wystawionych przez podmiot nieistniejący,
  2. Dotyczących transakcji niepodlegających opodatkowaniu albo zwolnionych z podatku VAT,
  3. Stwierdzających nabycie towaru lub usługi podczas gdy w rzeczywistości żadna transakcja nie miała miejsca,
  4. Dokumentujących nabycie towaru lub usługi, przy czym kwoty tej transakcji są niezgodne z rzeczywistością,
  5. Niezaakceptowanych przez sprzedawcę,
  6. Dokumentujących transakcje opodatkowane z wykazanym podatkiem VAT, dla których nie wykazuje się podatku VAT na wystawionej fakturze.

Opublikowano: 2020-02-24