Odpowiedzialność solidarna podatników za zaległości sprzedawcy w VAT

W 2020r. nabywca może odpowiedzieć solidarnie ze sprzedawcą za jego zaległości w podatku VAT, dotyczące transakcji sprzedaży towarów. Skutkiem tego może być, iż nabywca będzie zobligowany do zapłaty podatku VAT z danej faktury, jeżeli sprzedawca nie rozliczy go u siebie ani też nie zapłaci.

Jakie skutki wiążą się z odpowiedzialnością nabywcy względem sprzedawcy, jak się do tego przygotować i czy można jej uniknąć. O tym i o wielu innych zagadnieniach odpowiedziano w poniższej publikacji.

Odpowiedzialność solidarna dostawcy i nabywcy

W ustawach podatkowych i nie tylko kwestia odpowiedzialności za zobowiązania dotyczy w większości dłużników. Jednak prawodawca w ostatnim czasie idzie krok dalej i wprowadza rozszerzenie odpowiedzialności za zaległości podatkowe sprzedawcy także w stosunku do nabywcy. Nie oznacza to jednak, iż odpowiedzialność solidarna pojawia się po raz pierwszy.

Przykłady ponoszenia odpowiedzialności solidarnej

Warto wspomnieć w tym miejscu o tym, iż w aktualnym stanie prawnym funkcjonuje wiele przepisów regulujących ponoszenie odpowiedzialności solidarnej przez niektóre strony występujące w danych okolicznościach.

Jednym z najprostszych przykładów będzie tutaj odpowiedzialność solidarna małżonków za zobowiązania podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych podlegających wspólnym rozliczeniu.

Innym przykładem może być poniesienie odpowiedzialności solidarnej wspólników spółki cywilnej w podatku od czynności cywilnoprawnych (gdzie zobowiązanie podatkowe ciąży na wszystkich wspólnikach tej spółki).

Jeszcze inna sytuacja to ponoszenie odpowiedzialności solidarnej członków zarządu za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółki akcyjnej (ewentualnie innych podmiotów posiadających osobowość prawną).

Nowe okoliczności zastosowania odpowiedzialności solidarnej

W ostatnim czasie prawodawca ustanowił kolejne okoliczności sytuacyjne, w których zarówno sprzedawca jak i nabywcą mogą odpowiadać solidarnie za zaległości w podatku VAT.

Pierwsza z tych okoliczności to zapłata na rachunek spoza białej listy z jednoczesnym:

  1. Wysłaniem nieskutecznego zawiadomienia ZAW-NR,
  2. Nie wysłaniem w ogóle zawiadomienia ZAW-NR

Druga z omawianych okoliczności dotyczy mechanizmu split payment a mianowicie o nieuregulowanie zapłaty z zastosowaniem tego mechanizmu za zakupy towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT.

Zapłata za fakturę na konto sprzedawcy nieznajdujące się na białej liście

We wrześniu 2019r. Szef Krajowej Administracji Skarbowej stworzył i przekazał podatnikom powiększony o niektóre dane wykaz podatników VAT zarówno czynnych jak i zwolnionych.

W wykazie tym można znaleźć m.in. adres firmy, dane identyfikacyjne podatnika, datę rejestracji, jako podatnika VAT, daty ponownej rejestracji, przywrócenia czy wykreślenia z rejestru VAT.

Dodatkowo przy każdym podatniku VAT zostało dopisane jego firmowe konto lub firmowe konta, które on sam zgłosił do ewidencji działalności gospodarczej (CEIDG) lub KRS.

Prawodawca wymaga natomiast, aby wszystkie transakcje zakupu i sprzedaży towarów i usług o wartości przynajmniej 15.000 zł brutto, udokumentowane fakturą, gdzie stronami transakcji będą przedsiębiorcy były zapłacone na rachunek płatniczy sprzedawcy, występujący na białej liście.

Jeżeli podatnik nabywca nie zapłaci za daną fakturę na rachunek płatniczy sprzedawcy, wówczas będzie odpowiadał solidarnie za zaległości w podatku VAT sprzedawcy z tytułu danej transakcji, (jeżeli sprzedawca nie rozliczyłby podatku VAT należnego z danej, wystawionej przez siebie faktury sprzedaży).

Przykład 1

Sprzedawca będący czynny podatnik VAT wystawił dwie faktury sprzedaży za wykonanie usług stolarskich (wraz z materiałem). Pierwsza opiewa na sumę 15.400zł brutto a wartość drugiej to 16.500zł brutto. Nabywca będący czynnym podatnikiem VAT zapłacił za:

  1. Pierwszą otrzymaną fakturę gotówkowo,
  2. Drugą fakturę na konto firmowe sprzedawcy, które nie znajduje się na białej liście.

Zatem nabywca w obu przypadkach będzie odpowiadał solidarnie za zaległość w podatku VAT, ale dotyczący obu faktur, jeżeli sprzedawca nie rozliczy tegoż podatku VAT.

Przedsiębiorca nabywca odpowie solidarnie za zaległości w VAT sprzedawcy kiedy:

  • Stronami transakcji są przedsiębiorcy – czynni podatnicy VAT
  • Wartość faktury sprzedaży wynosi 15.000zł brutto lub powyżej
  • Transakcja dotyczy towarów lub usług
  • Nabywca zapłacił za daną fakturę na konto sprzedawcy niewystępujące na białej liście .

Nabywca ma możliwość uniknięcia odpowiedzialności solidarnej za zaległości w VAT sprzedawcy, jeżeli w ciągu 3 dni od dnia zlecenie przelewu przekaże do naczelnika urzędu skarbowego (właściwego dla sprzedawcy) zawiadomienie o tym fakcie (wzór ZAW-NR).

Odpowiedzialność solidarna nabywcy ze sprzedawcą a mechanizm split payment

Od 2020r. mechanizm podzielonej płatności stał się obowiązkowy. W ślad za nim zaczęła także obowiązywać odpowiedzialność solidarna w zakresie zakupu towarów zawartych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. W omawianym załączniku znajdują się towary i usługi, które w zeszłym roku były objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia, towary wrażliwe oraz nowowprowadzone towar i usługi.

Po pierwsze, odpowiedzialność solidarna z tytułu zakupu towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT dotyczy tylko tych towarów a nie dotyczy w ogóle usług zawartych w tym załączniku.

Po drugie, odpowiedzialność solidarna z tytułu zakupu towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT wymaga, aby sprzedawca był czynnym podatnikiem VAT a nabywca podatnikiem VAT.

Po trzecie, nie występuje tutaj kwestia kwoty 15.000zł brutto a więc jeżeli nawet wartość faktury sprzedaży towaru lub towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT będzie wynosić np. 2.000zł to nabywca będzie potencjalnie wciąż odpowiadał solidarnie za zaległości w VAT sprzedawcy z tytułu danego zakupu. Powyższe oznacza, że gdy kupujący zakupi nawet tylko jeden towar z załącznika nr 15 do ustawy o VAT a pozostała kwota faktury będzie dotyczyć towarów spoza załącznika, to i tak będzie podlegał odpowiedzialności solidarnej za zaległości w VAT sprzedawcy.

Zatem gdy nabywca zakupi, choć jeden towar z załącznika nr 15, udokumentowany fakturą, a sprzedawca nie rozliczy (zapłaci) podatek VAT należny wynikający z danej faktury, to nabywca odpowie solidarnie za ten nierozliczony, zaległy podatek VAT w części przypadającej proporcjonalnie na daną transakcję danego towaru.

Jednak powyższe uwarunkowania prawodawcy to nie wszystko, bowiem podkreśla on, że jeszcze jest jedna kwestia w odpowiedzialności solidarnej niezwykle istotna.

Czas transakcji a wiedza nabywcy na temat zapłaty podatku VAT przez sprzedawcę

Ustawodawca zaznacza, iż jeżeli w czasie realizacji sprzedaży towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT nabywca wiedział lub miał obawy o to, iż sprzedawca nie ureguluje podatku VAT z danej transakcji, wówczas odpowie z nim solidarnie za ten niezapłacony VAT.

Tak, więc odpowiedzialność solidarna może objąć nabywców, którzy dobrze wiedzieli albo posiadali duże wątpliwości nt. braku zapłaty podatku VAT przez sprzedawcę z faktury dokumentującej daną transakcję (towary z załącznika nr 15) z uwagi na to, że:

  1. Dana transakcja odbędzie się na niższych niż cenach niż rynkowe,
  2. Warunki zawartej umowy odbiegały od standardowych zasad transakcji sprzedaży na warunkach rynkowych.

Przykład 2

Czynny podatnik VAT kupił do swojej działalności 6 laptopów o łącznej wartości 13.500zł brutto. Faktura, jaką otrzymał nie zawierała adnotacji informującej o obowiązku zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Kupujący postanowił jednak zapłacić w ten sposób daną fakturę z uwagi na przypuszczenia braku późniejszego rozliczenia podatku VAT z tej transakcji przez sprzedawcę.

W takich okolicznościach nabywca nie poniesie odpowiedzialności solidarnej ze sprzedawcą. Mimo, iż zakupił towar z załącznika nr 15 do ustawy o VAT postanowił uregulować zobowiązanie z danej faktury za pomocą mechanizmu split payment. Ta czynność powoduje, że nabywca nie odpowie solidarnie ze sprzedawcą za jego zaległości w VAT.

Końcowo warto podkreślić, iż prawodawca wyszczególnił jeszcze kilka przypadków, w których nabywca nie poniesie odpowiedzialności solidarnej za zaległości w VAT sprzedawcy:

  1. Przedmiotem zakupu jest benzyna, olej napędowy, gaz i odbywa się on na stacjach benzynowych,
  2. Gdy zaległości w VAT sprzedawcy nie miały źródła w uczestnictwie sprzedawcy w nierzetelnym rozliczaniu VAT celem odniesienia korzyści majątkowych,
  3. Podatnik za dany zakup zapłacił poprzez mechanizm podzielonej płatności.

Opublikowano: 2020-03-09