Z początkiem 2026 roku zaczną obowiązywać nowe regulacje, które rozwiążą spór przedsiębiorców z ZUSem w zakresie przerwy pomiędzy okresami korzystania z preferencji Mały ZUS Plus (dalej: MZP). Nie do końca precyzyjne przepisy powodowały, iż organ rentowy wydłużał karencję (przerwę w korzystaniu z ulgi) wbrew licznym wyrokom sądów. Poniżej omówienie problemu i przedstawienie nowych regulacji.
Wieloletni spór z ZUSem i liczne wyroki sądów na korzyść przedsiębiorców
Rozbieżności w interpretacji przepisów dotyczyły konkretnie art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowił, że indywidualną podstawę dla składek społecznych w ramach MZP można ustalać „przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej”. Regulacja w tym kształcie obowiązuje od 2019 roku.
W praktyce przepis ten można interpretować dwojako:
- korzystając z MZP w roku 2020, 2021 i 2022, a następnie opłacając duży ZUS w roku 2023 i 2024 teoretycznie z początkiem 2025 roku przedsiębiorca mógłby ponownie opłacać niższe składki w ramach MZP. Odczytując przepis dosłownie, MZP opłacany był przez 36 miesięcy (2020, 2021, 2022) w ciągu 60 miesięcy, czyli 5 lat prowadzenia działalności (2020-2024). Od 2025 rozpocząłby się nowy 5-letni okres z 3-letnim prawem do ulgi. O takie rozumienie przepisu walczyli przedsiębiorcy, czyli o 24-miesięczną karencję w opłacaniu niższych składek,
- ZUS interpretował te regulacje inaczej i uznawał, iż wymagana jest 36-miesięczna karencja. Wykładnia organu koncentrowała się na słowie „ostatnich”, gdzie dla przykładu badając prawo do MZP w styczniu 2025 i analizując ostatnie 60 miesięcy można dojść do wniosku, że przedsiębiorca opłacał MZP przez 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy (2020-2024), wykorzystał preferencję i nie ma tym samym prawa do ulgi w 2025 roku. ZUS wymagał dodatkowego roku „pauzy” (w naszym przykładzie byłby to rok 2026).
Opisane powyżej wątpliwości doprowadziły do licznych sporów sądowych z ZUSem. Przedsiębiorcy wspierani przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw wiele z tych sporów wygrali. Przykładem jest m.in. wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 lipca 2025r., sygn. akt VII U 930/24. Sąd zarzucił organowi rentowemu m.in. błędne ograniczenie się wyłącznie do wykładni językowej przepisu, a konkretnie fragmentu „ostatnich 60 miesięcy”. Sąd wskazał, że regulacje prawne nie definiują momentu od którego należy liczyć owe 60 miesięcy. Posługując się wykładnią celowości przepisu, a także zasadą interpretacji wątpliwych przepisów na korzyść obywatela, sąd nie zgodził się z interpretacją ZUSu.
Przedsiębiorcy wygrali – nowe przepisy z 24-miesięczną karencją
Z dniem 1 stycznia 2026r. zaczną obowiązywać nowe, istotnie bardziej doprecyzowane regulacje w przedmiocie liczenia okresów korzystania z preferencji MZP, mianowicie (nowododany art. 18c ust. 11a-11c):
- ubezpieczony może korzystać z MZP maksymalnie przez 36 miesięcy kalendarzowych w każdym okresie 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej,
- okres pierwszych 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej zaczyna się od pierwszego miesiąca kalendarzowego, w którym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe była ustalona na zasadach MZP. Okresy dalszych 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej zaczynają się każdorazowo od pierwszego miesiąca kalendarzowego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej po upływie poprzedniego okresu 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej,
- do okresów 36 miesięcy kalendarzowych i 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wlicza się jako pełny miesiąc każdy miesiąc kalendarzowy, w którym ubezpieczony odpowiednio ustalał podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z MZP lub prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.
Zasady stosowania nowych, doprecyzowanych przepisów zaprezentowano na poniższym przykładzie.
Przykład 1
Pani Agnieszka rozpocznie korzystanie z preferencji MZP od 01.01.2026r., tym samym rozpocznie pierwszy, 60-miesięczny okres, w którym może korzystać z MZP.
Zakładając, że Pani Agnieszka rok rocznie spełnia warunki do ulgi może opłacać niższe składki w 2026, 2027 i 2028 roku. Duży ZUS natomiast będzie opłacać w roku 2029 i 2030. Od 01.01.2031 rozpocznie się nowy, 60-miesięczny okres, w którym Pani Agnieszka będzie mogła wykorzystać MZP przez 36 miesięcy.
Brak przepisów przejściowych = brak możliwości przyznania preferencji wstecznie
Choć w uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej zapisano, że modyfikacja przepisu ma na celu „umożliwienie realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania”, w tejże ustawie zmieniającej nie przewidziano przepisów przejściowych, które obejmowałyby przedsiębiorców, którzy utracili prawo do korzystania z ulgi i byli zmuszeni do 3-letniej przerwy w MZP lub zgłosili się do MZP ponownie np. w 2024, czy 2025 roku. Rodzi to daleko posunięte wątpliwości na gruncie interpretacji zmienionych regulacji.
Brak przepisów przejściowych sprawia, iż płatnicy mogą stosować poprawione regulacje „na bieżąco”. Jedynie płatnicy, którzy zainicjowali spór sądowy mają szansę na wsteczną korektę składek po uzyskaniu pozytywnego dla nich wyroku.
Autor: Łukasz Kluczyński