Od wielu lat procesy odliczania podatku VAT z jednej strony zostają upraszczane, ale z drugiej strony ograniczane. Dla polskiego podatnika ważnym jest, aby pamiętać, że czynny podatnik VAT ma podstawowe i fundamentalne prawo do odliczenia podatku VAT natomiast skorzystanie z tego prawa wymaga znajomości kilku podstawowych zasad, które umożliwią mu dane prawo zrealizować.
Dalsze podstawowe zasady odliczania podatku VAT
Zgodnie z art. 86 ust. 10 ustawy o VAT prawo do obniżenia podatku VAT naliczonego u nabywcy powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych towarów lub usług przez podatnika sprzedawcę, powstał u niego obowiązek podatkowy.
Zatem podatnik nabywca nie może odliczyć podatku VAT naliczonego od zakupu wcześniej aniżeli u podatnika sprzedawcy wystąpi obowiązek opodatkowania VAT danej sprzedaży (moment dostawy towarów lub usług, moment zapłaty zaliczki, moment wystawienia faktury).
Jednak samo dokonanie sprzedaży przez sprzedawcę to nie wszystko, ponieważ podatnik nabywca nadal nie może odliczyć podatku VAT tzn. nie może odliczyć wcześniej aniżeli otrzymał dokument związany z zakupem lub importem towarów, czyli fakturę albo dokumenty celny odprawy towaru.
Odliczenie podatku VAT w przypadku WNT (wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów)
Obowiązek podatkowy (obowiązek opodatkowania w VAT WNT) zakupów od kontrahentów z UE powstaje w dacie wystawienia faktury a w przypadku jej braku najpóźniej 15-tego miesiąca po miesiącu (dostawy towarów) otrzymania towarów przez nabywcę.
Obowiązek podatkowy wyznacza, zatem miesiąc, w którym podatnik nabywca wykaże w rejestrze VAT sprzedaży, JPK_VAT i deklaracji VAT – podatek VAT należny natomiast w drugiej kolejności podatnik rozpatruje, kiedy może zrealizować prawo do odliczenia tego podatku VAT.
W przypadku nabycia towarów w ramach WNT podatnik nabywca wykazuje dany zakup w dwóch rejestrach:
- rejestr VAT zakupu,
- rejestr VAT sprzedaży.
Zatem odliczeniu podlega podatek VAT należny wykazany w rejestrze sprzedaży VAT.
W myśl art. 86 ust. 10b pkt 2 ustawy o VAT podatnik (nabywca towarów będący czynnym podatnikiem VAT) w ramach zakupu stanowiącego wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (zakup towarów od firmy z Unii Europejskiej) ma prawo dokonać odliczenia podatku VAT w tym samym okresie, co wykazanie podatku VAT należnego, jeżeli:
- otrzyma on fakturę dokumentującą WNT, czyli zakup towaru od kontrahenta z UE w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy w VAT,
- uwzględni on kwotę podatku VAT należnego z tytułu WNT w deklaracji VAT, nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy w VAT.
Odliczenie podatku VAT naliczonego podatnik może dokonać nie wcześniej niż w okresie, w którym otrzyma fakturę WNT a jeżeli jej nie otrzymał to najdalej 15-tego dnia miesiąca następnego po miesiącu dostawy towarów.
Jeżeli jednak podatnik nie zmieści się w okresie trzech miesięcy i później otrzyma fakturę, WNT wówczas podatek VAT należny podatnik wykaże w miesiącu sprzedaży wynikającym z faktury a podatek VAT naliczony odliczy na bieżąco w miesiącu otrzymania faktury.
Warto podkreślić, że powyższy przepis regulujący odliczenie podatku VAT naliczonego od WNT stosuje się również wtedy, jeżeli podatnik nabywca zapłacił zaliczkę przed otrzymaniem towarów.
Przykład 1
Czynny podatnik VAT zakupił w miesiącu 04/2019r. towary od kontrahenta z Danii. Fakturę otrzymał w miesiącu 06/2019r. z datą wystawienia w miesiącu 06/2019r.
Podatnik powinien rozliczyć w rejestrze VAT zakupu i sprzedaży, JPK_VAT i deklaracji VAT dany zakup, jako WNT najpóźniej 15.05.2019r. z uwagi na brak faktury do tego okresu.
Warto zaznaczyć inny przypadek, w którym miesiąc zakupu pozostał ten sam natomiast faktura została wystawiona w dniu 06.05.2019r. Skoro przed ostatecznym rozliczeniem WNT w VAT a więc przed 15 dniem następnego miesiąca została wystawiona faktura, to obowiązek wykazania tego zakupu, czyli wykazania VAT należnego i odliczenia go nastąpi w rozliczeniu za miesiąc 05/2019r.
Odliczenie podatku VAT w odwrotnym obciążeniu
Obowiązek podatkowy przy sprzedaży towarów i usług objętych odwrotnym obciążeniem powstaje w miesiącu wykonania usługi albo dostawy towarów. Jeśli przed dostawą towarów lub wykonaniem usługi podatnik sprzedawca otrzymuje zaliczkę wówczas obowiązek jej opodatkowania powstaje w miesiącu jej otrzymania.
Należy zasygnalizować, że sprzedawca nie rozlicza w ogóle podatku VAT z tytułu sprzedaży towarów lub usług objętych odwrotnym obciążeniem a robi to nabywca.
Dlatego rozliczenie a konkretnie ujmowanie podatku VAT w rejestrze sprzedaży i zakupu przez nabywcę wygląda podobnie jak przy WNT.
Zatem jeżeli czynny podatnik VAT dokona zakupu towarów lub usług w kraju (od sprzedawcy czynnego podatnika VAT) objętych odwrotnym obciążeniem to ma prawo dokonać jego odliczenia w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy.
Obowiązek podatkowy w odwrotnym obciążeniu powstaje w dacie sprzedaży lub otrzymania zaliczki.
Czynny podatnik VAT nabywający towar lub usługę na fakturę odwrotne obciążenie wykazuje w swoich rejestrach tak jak w przypadku WNT łączną kwotę z faktury (podstawa opodatkowania) wraz z doliczonym podatkiem VAT i ujmuje:
- w rejestrze VAT sprzedaży,
- w rejestrze VAT zakupu.
Prawo do odliczenia podatku VAT przez podatnika nabywcę powstanie, jeżeli wykaże on wpierw podatek VAT należny (z tytułu danego zakupu) w miesiącu powstania obowiązku podatkowego (miesiąc dostawy towarów albo otrzymania zaliczki). Musi jednak dysponować fakturą zakupu.
Ponadto ujęcie podatku VAT należnego przez nabywcę może nastąpić nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów lub usług powstał obowiązek podatkowy.
Jeżeli podatnik nabywca otrzyma fakturę po tym okresie, wówczas w trybie korekty wykaże podstawę opodatkowania i podatek VAT należny w miesiącu sprzedaży towaru lub zapłaty zaliczki a odliczy podatek VAT naliczony na bieżąco w miesiącu otrzymania faktury.
Przykład 2
Czynny podatnik VAT zakupił usługę wykonania instalacji elektrycznej w 04/2019r. na kwotę 5.000zł. W tym samym okresie otrzymał fakturę. W 07/2019r. zauważył, że nie zaksięgował tej faktury.
Natomiast z uwagi na to, że nie minęły jeszcze 3 miesiące (licząc od 30 kwietnia 2019r.) podatnik skoryguje deklaracje VAT i JPK_VAT za miesiąc 04/2019r. i ujmie tam podstawę opodatkowania z faktury i podatek VAT należny i jednocześnie odliczy ten podatek VAT w postaci ujęcia w rejestrze VAT za 04/2019r. podstawy opodatkowania z faktury i podatku VAT naliczonego.
Warto dodać, że gdyby podatnik zauważył brak zaksięgowanej faktury w miesiącu 08/2019r. wówczas poza korektą JPK_VAT i deklaracji VAT za okres 04/2019r. i ujęciem podstawy opodatkowania i podatku VAT należnego, odliczenie tego podatku nastąpiłoby dopiero na bieżąco a więc za okres 08/2019r.
Otrzymanie przez nabywcę faktury metoda kasowa
Podatnicy od czasu do czasu otrzymują fakturę zakupu oznaczoną wyrażeniem „metoda kasowa”. W przypadku, gdy podatnik uzyska tego typu fakturę do zrealizowanie prawa do odliczenia podatku VAT następuje w dacie zapłaty za tą fakturę.
Oznacza to, ze, jeżeli kupujący nie zapłaci takiej faktury, to nie będzie mógł w ogóle odliczyć z niej podatek VAT.
Jeżeli natomiast zapłaci częściowo, to będzie mógł odliczyć podatek VAT odnoszący się do tej części zapłaty.
Możliwość odliczenia podatku VAT od faktury „metoda kasowa” posiadają jedynie czynni podatnicy VAT.
Przykład 3
Czynny podatnik VAT otrzymał w miesiącu 04/2019r. fakturę metoda kasowa na zakup usług księgowych. Uregulował ją w miesiącu 06/2019r.
Z uwagi na to, że nabywca zapłacił za fakturę w miesiącu 06/2019r. to w rozliczeniu za ten miesiąc będzie mógł dokonać odliczenia podatku VAT.