Czym jest przychód z nieodpłatnych świadczeń w działalności gospodarczej

Przychód z nieodpłatnych świadczeń to kategoria przychodów, która podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych PIT.

Nierzadko powstaje on u przedsiębiorców, a oni nawet z tego nie zdają sobie do końca sprawy. Czym zatem są nieodpłatne świadczenia? Jak ustalić ich wartości? Kiedy i w jaki sposób opodatkować? Na te i wiele innych pytań odpowiedziano w niniejszej publikacji.

Przychód w działalności gospodarczej

Jednym ze źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych PIT jest przychód z działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 zwanej dalej ustawą o PIT) za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości:

zwróconych towarów,
udzielonych bonifikat i skont
należnego podatku VAT u czynnych podatników VAT.

Przychód z działalności gospodarczej powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

1) wystawienia faktury albo

2) uregulowania należności.

W ramach źródła przychodu z działalności gospodarczej przedsiębiorca może osiągać różne przychody.

Na mocy art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT przychodem z działalności gospodarczej jest wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń,

Tak więc jednym z rodzajów przychodów uzyskiwanych w ramach działalności są przychody z nieodpłatnych świadczeń.

ISTOTNE:

Przychody z nieodpłatnych świadczeń może uzyskiwać zarówno osoba fizyczna (konsument), która nie prowadzi działalności gospodarczej jak i osoba fizyczna, która prowadzi działalność gospodarczą (także osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadające osobowości prawnej).

Czym są przychody z nieodpłatnych świadczeń

Przychód z nieodpłatnych świadczeń u przedsiębiorcy oznacza, że ten przedsiębiorca otrzymał coś za darmo.

Najważniejszym punktem przy ustalania czy doszło do nieodpłatnego świadczenia czy też nie jest tzw. jednostronność świadczenia.

Przedsiębiorca, którzy otrzymał towar, usługę, inne świadczenie nieodpłatnie otrzymuje realne przysporzenie (przychód), otrzymuje wartość dodaną, korzyść, ale kosztem drugiej strony, która przekazała mu te świadczenie.

Jeżeli natomiast występuje jakakolwiek wzajemność świadczeń, przedsiębiorca przekazujący uzyska coś w zamian wówczas nie można mówić o nieodpłatnym świadczeniu. Ewentualnie może wystąpić świadczenie częściowo odpłatne i częściowo nieodpłatne.

ISTOTNE:

Zgodnie z art. 11 ustawy o PIT przychodami w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Klasycznym przykładem nieodpłatnego świadczenia u przedsiębiorcy jest korzystanie przez niego z obcego środka trwałego bez zapłaty wynagrodzenia.

Innym przykładem jest otrzymanie przez przedsiębiorcę towaru, usługi, za którą nie dokonuje on jakiejkolwiek zapłaty.

Nie wszystkie świadczenia będą posiadały charakter nieodpłatny, choć w pierwszym momencie może tak się wydawać.

W przypadku ugód, umorzeń, odszkodowań wszystko zależy od konkretnej sytuacji. Przykładem może być tutaj interpretacja indywidualna z dnia 07.08.2023r. o sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.458.2023.2.EC, w której to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazuje, iż

„(…) Mając na uwadze przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz powołane przepisy prawa stwierdzić należy, że umorzona w części przez bank kwota zadłużenia z tytułu kredytu na dzień zawarcia ugody z bankiem, stanowi dla Pani przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu nieodpłatnych świadczeń klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie należy wskazać, że do uzyskanego przez Panią przychodu związanego z ww. umorzeniem kredytu w części, która obejmuje kwotę wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego w części, w jakiej kwota kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na wydatki określone w art. 21 ust. 25 pkt 1 tej ustawy pozostaje do całkowitej kwoty zaciągniętego kredytu mieszkaniowego, zastosowanie znajdzie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe. Natomiast część kwoty umorzenia przypadająca na ww. kredyt, w części, którego środki nie zostały przeznaczone na wydatki określone w art. 21 ust. 25 pkt 1 ww. ustawy (tj. w zakresie, w jakim kredyt został zaciągnięty na pokrycie składki za ubezpieczenie utraty pracy i poważnego zachorowania), nie podlega zaniechaniu. (…)”.

W powyższym przypadku umorzona w części przez bank kwota zadłużenia z tytułu kredytu na dzień zawarcia ugody z bankiem, stanowi przychód z nieodpłatnych świadczeń, ale podatnik ma możliwość skorzystania z zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych.

Tak samo w przypadku, gdy przedsiębiorca otrzyma rabat, obniżkę ceny, skonto itp.

W tym miejscu należałoby wspomnieć o jeszcze jednej kwestii, a mianowicie o otrzymaniu przez przedsiębiorcę darowizny. W tym wypadku otrzymanie nieodpłatnego świadczenia zakwalifikowanego (na mocy Kodeksy cywilnego) jako darowiznę skutkuje tym, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych PIT nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Należy jednak podkreślić, iż chodzi o opodatkowanie otrzymanej darowizny np. towarów, materiałów, środków trwałych i innych składników majątku.

Natomiast określenie wartości otrzymanych składników majątku w postaci darowizny na cele np. amortyzacji (w niektórych przypadkach jest ona możliwa), korzystanie ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym należy ustalić także w oparciu o przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Inny przykładem na powstanie przychodu niebędącego jednak nieodpłatnym świadczeniem jest interpretacja indywidualna z dnia 08.12.2023r. o sygn. 0115-KDIT3.4011.635.2023.2.AD, w której to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazuje, iż

„(…) Z powyższego wynika, zatem, że w przypadku, gdy wspólnik otrzyma składnik majątku wycofany z majątku spółki cywilnej do majątku prywatnego o wyższej wartości, niż jego udział w spółce cywilnej (a zatem nieekwiwalentnie), może powstać dla niego przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Biorąc jednak pod uwagę przedstawiony we wniosku opis zdarzenia przyszłego stwierdzam, że planowana przez Panów operacja nieodpłatnego wycofania składnika majątku z działalności gospodarczej z przeznaczeniem go na Panów potrzeby osobiste (wspólników Spółki cywilnej), nie nosi w istocie cech odpłatnego zbycia. Zatem wycofanie to – odpowiednio do Panów udziałów w zyskach spółki – nie powoduje powstania przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Skoro w analizowanej sprawie zostanie dokonane wycofanie danego składnika z działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej do majątków osobistych wspólników, to dochodzi do przekształcenia współwłasności łącznej we współwłasność w częściach ułamkowych. Co jednak istotne, nie zmienia się w tym przypadku właściciel, ponieważ nadal pozostaje nim wspólnik spółki cywilnej.

Tym samym czynność ta będzie dla Panów neutralna podatkowo na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. (…)”.

Kolejnym przykładem na powstanie przychodu niebędącego jednak nieodpłatnym świadczeniem interpretacja indywidualna z dnia 11.04.2024r. o sygn. 0114-KDIP3-1.4011.88.2024.4.MS2, w której to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazuje, iż

„(…) Zatem niezależnie od tego, który z małżonków wykorzystuje składniki majątku objęte majątkową wspólnością ustawową w swojej działalności gospodarczej, oboje małżonkowie pozostają ich właścicielami. Jednocześnie należy stwierdzić, że w przypadku, gdy następuje przekazanie przedsiębiorstwa żony na rzecz Męża, nie dochodzi do jego zbycia, gdyż współwłaścicielami nadal pozostają te same osoby (małżonkowie).

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zaliczają do żadnej z kategorii źródeł przychodów czynności nieodpłatnego przekazania przedsiębiorstwa, stanowiącego współwłasność łączną małżeńską.

Zatem opisana powyżej czynność będzie dla Zainteresowanych obojętna podatkowo, co oznacza, że transakcja nieodpłatnego przekazania całości składników związanych z działalnością gospodarczą Zainteresowanej do działalności gospodarczej Męża nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji, po stronie Zainteresowanego niebędącego stroną postępowania nie powstanie przychód, a tym samym obowiązek podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych. (…)”.

Ustalenie wartości otrzymanych nieodpłatnych świadczeń

W nawiązaniu do art. 11 ust. 2 ustawy o PIT wartość pieniężną świadczeń w naturze, z zastrzeżeniem ust. 2c oraz art. 12 ust. 2-2c, określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Powyższe zależności zaprezentowano w poniższej tabeli.

Ustalenie wartości nieodpłatnych świadczeń
Przedmiot świadczenia	Ustalenie wartości
Usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia	Według cen stosowanych wobec innych odbiorców
Usługi zakupione	Według cen zakupu
Udostępnienie lokalu lub budynku	Według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku
Pozostałe przypadki	Na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia

Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.

Nieodpłatne świadczenia w praktyce

Każdy przedsiębiorca, który otrzyma świadczenie nieodpłatnie musi wpierw zweryfikować czy aby na pewno świadczenie to ma charakter jednostronny. To oznacza, aby po stronie otrzymującego świadczenie powstało przysporzenie majątkowego kosztem drugiej strony. Z kolei druga strona nie może otrzymać czegokolwiek w zamian.

Jeżeli jednak u przedsiębiorcy powstanie przychód z nieodpłatnych świadczeń to musi on ustalić jego wartość na potrzeby opodatkowania tego świadczenia (sposób ustalania wartości tabela powyżej).

Ostatnią rzeczą jest opodatkowanie otrzymanego nieodpłatnie świadczenia.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą dokonują opodatkowania nieodpłatnego świadczenia w momencie jego otrzymania. Doliczają jego wartość do przychodu z działalności gospodarczej zgodnie z zasadami stosownej formy opodatkowania przychodów z działalności:

w podatku liniowym stosują stawkę 19% podatku dochodowego od przychodu z nieodpłatnych świadczeń,
w skali podatkowej stosują stawkę 12% – 32% podatku dochodowego od przychodu z nieodpłatnych świadczeń,
w ryczałcie ewidencjonowanym stosują stawkę 3% zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodu z nieodpłatnych świadczeń.

Poniżej przedstawiono 2 praktyczne przypadki powstania u przedsiębiorcy przychodów z nieodpłatnych świadczeń.

Drugi przypadek dodatkowo zawiera sytuację, w której podatnik może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania przychodu z nieodpłatnych świadczeń w przypadku otrzymania nieodpłatnego świadczenia od najbliższej rodziny (I grupy podatkowej).

W interpretacji indywidualnej z dnia 19.12.2024r. o sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.606.2024.4.PR Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że

„(…) Zatem, przechodząc do kwestii współfinansowania przez Państwo szkoleń swoim podwykonawcom, wyjaśniam, że skoro poniesiecie Państwo w części koszty szkoleń językowych z języka francuskiego i hiszpańskiego, to w tej części po stronie podwykonawców powstanie przychód, który powinni oni zaliczyć do przychodów ze źródła pozarolnicza działalności gospodarcza.

Podatnicy, będący przedsiębiorcami zobowiązani są do klasyfikowania wartości świadczeń nieodpłatnych (tak w naturze, jak i pozostałych), jako przychodu uzyskanego w ramach źródła „pozarolnicza działalność gospodarcza” w każdym tym przypadku, w którym świadczenia są otrzymywane przez nich w związku z działalnością gospodarczą (…)”.

W interpretacji indywidualnej z dnia 21.05.2024r. o sygn. 0114-KDWP.4011.11.2024.1.PP Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że

„(…) Na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej zawarł Pan w przeszłości umowę dzierżawy działki. Właścicielem działki i wydzierżawiającym jest Pana córka. Na wydzierżawionej działce postawił Pan obiekt trwale związany z gruntem (zakład produkcji uszczelnień) i ponosi wszelkie koszty z nim związane. Z tytułu dzierżawy zobowiązany był Pan uiszczać na rzecz wydzierżawiającej czynsz w ustalonej przez strony kwocie.

Nie regulował Pan jednak na bieżąco zobowiązań z tytułu czynszu i w efekcie na dzień dzisiejszy pozostaje w tym zakresie w zwłoce.

Z uwagi na relacje rodzinne córka planuje jednak, na podstawie art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610), zwolnić Pana z długu wraz z wszelkimi należnościami ubocznymi. Pan przyjmie zwolnienie z długu. Na tę okoliczność Pan wraz z córką zawrze pisemną umowę zwolnienia z długu.

Wskazuje Pan, iż przedmiotowe zwolnienie z długu nie jest związane z umowami dotyczącymi stosunku pracy, pracy nakładczej lub umową będącą podstawą do uzyskania przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

Wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej. Zwolnienie to nie ma zastosowania do przychodów ze stosunku pracy, umowy zlecenia, pracy nakładczej, ale ma do przychodów z działalności gospodarczej.

Natomiast instytucja zwolnienia z długu uregulowana została w art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.), w myśl którego:

Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Niewątpliwie, więc na skutek nieodpłatnego zwolnienia z długu – dokonanego na podstawie ww. art. 508 Kodeksu cywilnego – osiągnął Pan przysporzenie majątkowe mieszczące się w kategorii przychodu powodującego powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, w postaci nieodpłatnego świadczenia ze strony swojej córki.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że zwolnienie Pana z długu, wynikającego z zawartej umowy, będzie skutkowało po Pana stronie powstaniem przychodu z nieodpłatnych świadczeń, który należałoby, co do zasady zaliczyć do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Natomiast z uwagi na to, że ww. przychód będzie świadczeniem otrzymanym od osoby zaliczonej do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, przychód ten korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na mocy art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym stanowi on przychód zwolniony z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych (…)”.