Zmiana formy opodatkowania lub likwidacja działalności a ulga na złe długi w PIT

Opublikowano: 2022-10-21

Przedsiębiorcy często stają przed koniecznością zmiany formy opodatkowania, czy nawet likwidacji działalności gospodarczej. Zabiegi te wiążą się z wieloma aspektami na gruncie prawa podatkowego. Jednym z nich jest prawidłowe rozliczenie tzw. ulgi na złe długi po zmianie formy opodatkowania lub likwidacji działalności gospodarczej. Brak wiedzy w tym zakresie prowadzi zazwyczaj do uszczuplenia środków finansowych przedsiębiorcy. Poniżej przedstawiamy dlaczego.

Czym jest ulga na złe długi w PIT?

Punktem wyjścia do poczynienia dalszych rozważań jest krótkie wyjaśnienie istoty ulgi na złe długi w PIT. Zasadniczą ideą tego rozwiązania jest zapobieganie opóźnień w transakcjach handlowych pomiędzy przedsiębiorcami za pomocą prawa/obowiązku korekty podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym o wartość nieregulowanych należności/zobowiązań. Zgodnie z art. 26i ustawy o PIT ulga na złe długi to:

  1. uprawnienie wierzyciela do zmniejszenia podstawy opodatkowania o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności (o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom), która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zmniejszenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie. Wierzyciel więc ma prawo obniżyć podstawę opodatkowania o wartość przeterminowanych wierzytelności, które wykazał jako przychody opodatkowane (m.in. nieopłacone faktury),
  2. obowiązek dłużnika do zwiększenia podstawy opodatkowania o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania (do zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom), które nie zostało uregulowane, przy czym zwiększenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie. Dłużnik jest więc zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o wartość przeterminowanych zobowiązań, które zaliczył do kosztów podatkowych,
  3. Otrzymanie należności (patrz pkt 1) lub uregulowanie zobowiązania (patrz pkt 2), to z kolei obowiązek powiększenia podstawy opodatkowania u wierzyciela i odpowiednio obniżenie podstawy opodatkowania u dłużnika (odwrócenie skutków korekty),
  4. Ulgę na złe długi należy stosować również na etapie obliczania zaliczek na podatek dochodowy (art. 44 ust. 17 ustawy o PIT).

Zmiana formy opodatkowania, czy też likwidacja działalności gospodarczej wiąże się również z określonymi obowiązkami na gruncie ulgi na złe długi.

Zmiana formy opodatkowania/likwidacja działalności gospodarczej, a opłacenie należności przed terminem złożenia zeznania podatkowego.

Stosunkowo łatwym stanem faktycznym jest sytuacja, w której przed terminem złożenia zeznania podatkowego wierzytelność została opłacona lub zobowiązanie uregulowane. Nie ma wówczas obowiązku korygowania podstawy opodatkowania w zeznaniu rocznym. Dotyczy, to także sytuacji, w której przedsiębiorca wybrał na kolejny rok podatkowy inną formę opodatkowania, czy też zlikwidował działalność gospodarczą. Sytuacja ta została zobrazowana na poniższym przykładzie.

Przykład 1

Pan Łukasz otrzymał fakturę zakupu z terminem płatności 20 czerwca 2022r. Fakturę ujął w kosztach podatkowych, jednak jej nie opłacił. Pan Łukasz obliczając zaliczkę za miesiąc wrzesień 2022 (we wrześniu faktura „przeterminowała się” powyżej 90 dni), zobowiązany jest zwiększyć podstawę opodatkowania z tytułu nieopłaconej faktury.

Pan Łukasz postanowił na kolejny rok podatkowy zmienić formę opodatkowania i wybrać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Pan Łukasz opłaci wyżej opisaną fakturę kosztową w lutym 2023r. W związku z tym nie ma obowiązku powiększania podstawy opodatkowania w zeznaniu rocznym składanym za 2022 rok.

Ulga na złe długi, w stosunku do której prawo/obowiązek korekty podstawy opodatkowania powstał na etapie obliczania zaliczek na podatek dochodowy za dany rok, nie wywoła skutków podatkowych jeżeli wierzytelność/zobowiązanie zostanie uregulowane do terminu złożenia zeznania podatkowego za ten rok. Co w przypadku, gdy wierzyciel/dłużnik nie otrzyma należności/nie ureguluje zobowiązania przed terminem złożenia zeznania? Odpowiedź na to pytanie przedstawiamy w kolejnym podrozdziale.

Zmiana formy opodatkowania/likwidacja działalności gospodarczej, a opłacenie należności po terminie złożenia zeznania podatkowego.

Zgoła odmiennie wygląda sytuacja, w której wierzyciel/dłużnik zastosuje ulgę na złe długi w zeznaniu rocznym składanym za rok, w którym przedsiębiorca zdecydował się na likwidację działalności gospodarczej, czy też za rok podatkowy poprzedzający zmianę formy opodatkowania. Otrzymanie należności/uregulowanie zobowiązania po złożeniu zeznania wymagać będzie korekty tego zeznania podatkowego zgodnie z art. 26i ust. 14 ustawy o PIT. Na poniższych przykładach zobrazowano praktyczne stosowanie powyższej regulacji.

Przykład 2

Pani Iwona w 2021r. zlikwidowała działalność gospodarczą. Skorzystała z uprawnienia i obniżyła podstawę opodatkowania o wartość nieopłaconych przez klientów faktur w rocznym zeznaniu podatkowym za 2021r.

Jeden z klientów Pani Iwony we wrześniu 2022r. uregulował istniejące wobec niej zobowiązanie.

Pani Iwona zobowiązana jest do złożenia korekty zeznania za 2021r. i zwiększenia podstawy opodatkowania o wartość otrzymanej we wrześniu 2022r. wierzytelności, w stosunku do której zastosowała ulgę na złe długi.

Przykład 3

Pan Jacek w 2021r. opodatkowywał dochody z działalności gospodarczej podatkiem liniowym w wysokości 19%. Z kolei na 2022r. wybrał ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

W 2021r. Pan Jacek nie opłacił faktury z terminem płatności ustalonym na 20 lipca 2021r. W związku z tym Pan Jacek zwiększył podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym o wartość nieopłaconej faktury zarówno na etapie obliczania zaliczki jak i w zeznaniu rocznym (Pan Jacek nie uregulował zobowiązania do terminu złożenia zeznania podatkowego PIT-36L).

Pan Jacek zobowiązanie uregulował dopiero w październiku 2022r. „Odwrócenie” ulgi na złe długi i odzyskanie nadpłaconego podatku może nastąpić wyłącznie poprzez korektę zeznania za 2021r.

Gdyby Pan Jacek nie zmienił formy opodatkowania i pozostał na podatku linowym, wówczas mógłby skorygować podstawę opodatkowania „na bieżąco” na etapie obliczenia zaliczki za październik 2022r., a następnie w zeznaniu rocznym za 2022r.

Autor: Łukasz Kluczyński