Opublikowano: 2023-10-25
Bardzo często pracownicy (szczególnie o znacznych dochodach) decydują się na założenie działalności gospodarczej w celu obniżenia obciążeń podatkowo-składkowych. Alternatywne formy opodatkowania, czy preferencje w ZUS to zazwyczaj główny czynnik motywujący dla formy współpracy określanej jako b2b (business to business), jednak współpraca z byłym/obecnym pracodawcą stanowi przeszkodę dla zastosowania wskazanych wyżej ulg. W niniejszym wpisie przedstawimy najważniejsze ograniczenia w tym zakresie!
Ograniczenia w stosowaniu podatku liniowego i ryczałtu przy współpracy z byłym/obecnym pracodawcą
Ustawodawca przewidział w polskim prawie podatkowym sytuacje, w których pracownik zatrudniony w oparciu o umowę o pracę rezygnuje z tej formy współpracy, zakłada działalność gospodarczą i rozpoczyna świadczenie usług w ramach b2b z dotychczasowym pracodawcą. Głównym celem takiego działania na gruncie podatku dochodowego jest „ucieczka” ze skali podatkowej oraz ograniczenie skutków stosowania wyższej, 32%-towej stawki podatku.
Prawo podatkowe zarówno na gruncie podatku liniowego, jak i ryczałtu przewiduje następujące ograniczenia w świadczeniu usług dla byłego pracodawcy:
- jeżeli podatnik, który wybrał podatek liniowy, uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niebędącej osobą prawną przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania podatkiem liniowym i jest obowiązany do wpłacenia zaliczek od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczonych przy zastosowaniu skali podatkowej(art. 9a ust. 3 ustawy o PIT),
- jeżeli podatnik, który wybrał ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, uzyska z tej działalności przychody ze sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów lub ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i poczynając od dnia uzyskania tego przychodu do końca roku podatkowego, opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach (art. 8 ust. 2 ustawy o ryczałcie).
Konsekwencje współpracy w ramach b2b z byłym pracodawcą są tożsame, jednak okres karencji w przypadku ryczałtu jest dłuższy. Różnice te zobrazowano na poniższym przykładzie.
Przykład 1
Pan Józef w 2023 roku zakończył stosunek pracy z przedsiębiorstwem X. Pan Józef w tym samym roku zarejestrował pozarolniczą działalność gospodarczą i zamierza świadczyć w ramach działalności gospodarczej usługi dla tego samego podmiotu X. Usługi wykonywane w ramach działalności gospodarczej będą tożsame z tymi, które Pan Józef wykonywał w ramach stosunku pracy.
Pan Józef w 2023 roku będzie zobligowany do opodatkowania w formie skali podatkowej z uwagi na świadczenie usług dla byłego pracodawcy. Zastosowanie alternatywnej formy opodatkowania w przypadku gdy Pan Józef będzie w dalszym ciągu świadczyć usługi dla byłego pracodawcy stanie się możliwe dopiero:
- w 2024 roku, ale tylko w zakresie podatku liniowego,
- w 2025 roku Pan Józef będzie mógł rozważyć dodatkowo zastosowanie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Ograniczenia w stosowaniu preferencji w ZUS w przypadku świadczenia usług dla byłego pracodawcy
Przedsiębiorcy, którzy zamierzają świadczyć usługi dla byłego pracodawcy odpowiadające czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy muszą liczyć się z zakazem stosowania wszelkich preferencji w ZUS, takich jak ulga na start (pierwsze 6 miesięcy), ZUS preferencyjny (24 miesiące), czy mały ZUS plus (niższe składki społeczne uzależnione od przychodów/dochodów przedsiębiorcy).
Stosowanie powyższych preferencji w ZUS jest zabronione, jeżeli przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym, przedsiębiorca wykonywał dla danego podmiotu analogiczne czynności w ramach stosunku pracy.
W odróżnieniu od podatku dochodowego, ograniczenia w ZUS muszą pozostać przez wiele lat w pamięci przedsiębiorcy. Zawsze bowiem badamy rok rozpoczęcia działalności i poprzedzający rok kalendarzowy. Dla przykładu rozwiązanie stosunku pracy w 2023 roku i świadczenie analogicznych usług w ramach b2b pozbawia ulgi na start, ZUSu preferencyjnego i małego ZUSu plus. Natomiast zaprzestanie świadczenia usług dla byłego pracodawcy daje możliwość zgłoszenia się np. do ZUSu preferencyjnego. Stanowisko to potwierdza ZUS m.in. w interpretacji z dnia 22 lipca 2020r., sygn. DI/100000/43/410/2020: „Zatem w sytuacji gdy osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej wykonuje w jej ramach czynności na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy, zaprzestaje współpracy z byłym pracodawcą np. po upływie kilku miesięcy przysługuje jej od tego dnia prawo do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w oparciu o art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do upływu 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej.”
Ograniczenia nie dotyczą umów zlecenia lub o dzieło oraz świadczenia na b2b innych usług niż w ramach stosunku pracy
Końcowo należy podkreślić, że opisane w niniejszym wpisie ograniczenia dotyczą wyłącznie stosunku pracy. Świadczenie dla danego podmiotu usług w ramach umów cywilnoprawnych, a następnie w ramach działalności gospodarczej nie pozbawia prawa do ulg w ZUS, czy alternatywnych form opodatkowania.
Ponadto ograniczenia znajdują zastosowania wyłącznie w przypadku, gdy zakres czynności świadczonych w ramach b2b pokrywa się z tymi, które były wykonywane w ramach stosunku pracy. Jeżeli czynności wykonywane w ramach działalności gospodarczej są inne, wówczas istnieje możliwość stosowania m.in. preferencji w ZUS. Przykładem jest sytuacja, w której aplikant zatrudniony w kancelarii adwokackiej staje się adwokatem, a następnie w ramach działalności gospodarczej świadczy usługi dla byłego pracodawcy już jako adwokat. Zakres czynności wykonywanych przez aplikanta i adwokata jest inny co daje prawo do stosowania preferencji w ZUS, czy innych niż skala podatkowa form opodatkowania. Powyższe potwierdza m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013r. sygn. II UZP 2/13, gdzie stwierdzono w szczególności, że „Sam fakt zatrudnienia na etacie pracownika (aplikanta adwokackiego) w adwokackiej spółce partnerskiej adwokatów G.,K.,K. i Partnerów w G., a następnie wykonywanie, między innymi, na rzecz tej samej spółki, ale już przez adwokata różnych czynności w żadnym przypadku nie może zostać uznane za odpowiadające czynnościom wcześniej wykonywanym przez tę osobę w ramach stosunku pracy (podobieństwa mogą dotyczyć samej technicznej strony wykonywanych przez wnioskodawczynię czynności w ramach stosunku pracy i to z pominięciem tak istotnej ich cechy, że uprzednio były to zawsze projekty i merytorycznej strony czynności wykonywanych przez wnioskodawczynię w ramach stosunku pracy w porównaniu do czynności wykonywanych przez nią w charakterze adwokata). Fakt odbywania w trakcie trwania stosunku pracy aplikacji nie uzasadnia twierdzenia, że wnioskodawczyni wykonywała na rzecz byłego pracodawcy czynności obecnie wchodzące w zakres wykonywanej przez nią działalności gospodarczej.”
Autor- Łukasz Kluczyński